*Marianne, een vrijgevige en kunstzinnige prinses in Voorburg, Reinhartshausen en Camenz
Marianne werd geboren in 1810 te Berlijn als dochter van de latere koning Willem I. Opgegroeid als een knappe sprookjesprinses stond haar leven al snel in het teken van haar liefdesrelatie met haar lakei-bibliothecaris Johannes van Rossum en hun buitenechtelijke zoon Johannes Willem, die de prinses, tegen alle regels van haar tijd in, een normale plek in haar leven wilde geven. Als een zwart schaap van Oranje werd zij vervolgens in de geschiedenisboeken doodgezwegen. Zeer ten onrechte, want deze Oranjeprinses was een bijzondere vrouw die haar tijd ver vooruit was. Met name haar kunstzinnigheid, haar grote collectie schilderijen en haar eigen, voor iedereen toegankelijke museum, waren zeer opmerkelijk, evenals haar creativiteit, schrijfvaardigheid, zakelijke inzichten en bovenal haar liefdadigheid. Regelmatig reisde zij tussen haar bezittingen in het toenmalige Silezië (nu Polen), Oostenrijk (nu Tsechië), Pruisen (nu Duitsland) en Nederland. Zo werd zij een vrouw die in diverse landen van Europa haar sporen heeft nagelaten. Nadat Marianne was overleden ontstonden er bijzondere verhalen over haar leven. In dit boekje wordt kort ingegaan op het verhaal dat Marianne nadat zij officieel was gescheiden van haar Pruisische echtgenoot, zou zijn verbannen uit Pruisen. Tevens is er aandacht voor de hardnekkige geruchten dat zij ook nog een tweede buitenechtelijke kind zou hebben gehad. Verder wordt in dit boekje voor het eerst beschreven hoe het de kleine kleurling is vergaan die Marianne uit Egypte had meegebracht.
Van dit boek is ook een Poolse editie in de maak, die omstreeks juni 2017 in Camenz zal worden gepresenteerd.
Auteur: Kees van der Leer
Vormgeving: Ronald Meekel (same-d)
Uitgave: Museum Swaensteyn, Leidschendam-Voorburg
ISBN: 987-90-805348-0-3
Zie ook de afzonderlijke rubriek BOEKEN PRINSES MARIANNE
*Spraakmakende personen in Voorburgse prentkunst. Uit de collectie van Gerard Duijvestein
Tot de beschreven 23 spraakmakende personen behoren onder andere Koning Ezelsoor uit een befaamde middeleeuwse sage rond Forum Hadriani, maar ook de in Voorburg geboren Geertruyt van Oosten, een begijntje die een scandaleus straatliedje omvormde tot het wereldbefaamde kerstliedje ‘Het daghet in den Oosten’. Evenmin ontbreekt de in Voorburg woonachtige Magdalena Moons die door haar liefdesnacht met een Spaanse aanvoerder de belegerde stad Leiden redde. Constantijn Huygens en zijn wereldberoemde zoon Christiaan komen uitvoerig aan de orde, evenals Spinoza wiens woonhuis in de Kerkstraat vorig jaar werd ontdekt. Onthuld wordt waarom Tsaar Peter de Grote in 1712 Voorburg bezocht en wat de vermaarde professor Hendriks had te maken met een stamhoofd op sterk water. De Oranjefamilie is royaal vertegenwoordigd met prinses Marianne, koningin Sophie en koningin Wilhelmina die elk op hun eigen wijze iets met Voorburg hadden. Het boek eindigt met Jan Greshoff en andere literatoren die korte of langere tijd in Voorburg hebben vertoefd.
Luxe gebonden uitgave in full colour met harde omslag
ISBN: 978-90-817826-1-6
Omvang: 168 pagina’s, rijk geïllustreerd
Auteur: Kees van der Leer
Collectie prentkunst: Gerard Duijvestein
Vormgeving: Ronald Meekel (same-d) (www.same-d.nl)
Verkooprijs: € 20,-
*Huygens’ Hofwijk
Ter gelegenheid van de opening van het ‘nieuwe Hofwijck’ en ongeveer 100 jaar na de oprichting van de vereniging Hofwijck is een 240 pagina’s tellend boek uitgegeven over Hofwijck en haar geschiedenis.
Het merendeel van het boek behandelt het leven van Constantijn Huygens en zijn zoon Christiaan Huygens. Beiden hebben op Hofwijck gewoond. Er komen nieuwe feiten aan de orde zoals het bewijs dat Christiaan de uitbouw van Hofwijck heeft gerealiseerd en de exacte locatie van het woonhuis van Spinoza, een tijdgenoot en dorpsgenoot is bekend.
Het boek is te koop in het nieuwe entreegebouw van Huygens’ Hofwijck.
In 2016 won dit boek de prestigieuze Ithakaprijs
Auteurs: Kees van der Leer en Henk Boers
Vormgeving: Ronald Meekel (same-d)
Uitgave: Huygens’ Hofwijck, Westeinde 2, Voorburg
ISBN: 978-90-813095-0-9. Prijs € 27,50
*De Kerkstraat met herbergen, De Hopkamer en ander vertier
In december 2013 bestond De Hopkamer in de Kerkstraat te Voorburg 20 jaar. Dit was een mooie aanleiding om in dit boek de schijnwerpers te zetten op deze eeuwenoude Kerkstraat, gelegen tussen de Oude Kerk en de Kerkbrug over de Vliet. Door de eeuwen heen kende deze straat deftige bewoners, ambachtslieden, schippers, reizigers, herbergen, uitspanningen en ander vertier. Het rijk geïllustreerde boek laat zien dat veel van de oude huizen met hun karakteristieke gevels bewaard bleven evenals enkele, soms uit de Middeleeuwen daterende hofjes en gangen. De geschiedenis van het Hopkamerpand en de nabijgelegen huizen gaat terug tot 1438 met een notitie in het Voorburgse ‘Memorieboek’ waarin sprake is van enkele ‘cameren’ genaamd De Engel. Dat deze hemelse naam geen garantie was voor rust en vrede in de Kerkstraat blijkt uit enkele gebeurtenissen in de daaropvolgende eeuwen, die de straat niet onberoerd hebben gelaten. Uiteraard blijft niet onbesproken dat een spraakmakende geleerde als Spinoza in de Kerkstraat heeft gewoond, maar ook andere bewoners en hun woningen passeren de revue.
Auteurs: Kees van der Leer en Bettina Wouters
Uitgave: De Hopkamer, Kerkstraat 2, Voorburg
ISBN: 987-90-71287-52-7. Prijs € 18,50
* Florilegium Hofwijck
‘De sleutel van mijn hart is die van deze tuin’, zegt Constantijn Huygens in zijn gedicht Vitaulium Hofwijck.
Bladzijden uit Florilegium Hofwijck
Hij schrijft dit in 1650 als zijn buitenplaats bijna tien jaar oud is. In 2004 is de tuin zoveel mogelijk in oude luister hersteld. Hoewel de tuin werd ontworpen als een ‘bomentuin’ tooit de tuin zich vanaf het vroege voorjaar tot in de late herfst met een steeds wisselende kleurenpracht van stinzenflora, bloesems, veldbloemen, grassen, korstmossen en paddestoelen, allemaal soorten die in de zeventiende eeuw ook al voorkwamen. Dit florilegium laat iets zien van de bekoorlijkheden van de gereconstrueerde Hofwijcktuin. Het bouwt daarmee voort op een lange traditie waarover Henk Boers en Kees van der Leer in dit boek meer zeggen. Tegelijkertijd is het uniek omdat, in tegenstelling met de oude florilegia, de planten niet zijn getekend of afgedrukt van houtsnedes of kopergravures, maar zijn gefotografeerd. En hoe ! Nora Lambrechts heeft onverwacht veel planten en bloemen gedetailleerd weten vast te leggen. Zo is dit Florilegium Hofwijck een verrassende bloemlezing geworden vol bloemen uit Hofwijck en een prachtige illustratie bij het gedicht Vitaulium Hofwijck.
Auteurs: Henk Boers en Kees van der Leer, Belle van den Berg, Nora Lambrechts (fotografie).
Uitgave: Bekking & Blitz, 2011
ISBN: 97 890 610 944 63. Prijs: € 9,90.
* De Canon van Leidschendam-Voorburg
Wanneer is de Vliet gegraven? Wat was ‘de Blauwe’? Hoe zag Leidschendam-Voorburg er uit in de Tachtigjarige Oorlog? Wanneer liet Constantijn Huygens zijn buitenhuis Hofwijck bouwen? Welke koninklijke inwoners heeft de gemeente eigenlijk gehad? En hoe zat het ook alweer precies met de dierentuin?
Het antwoord op al deze vragen – en nog veel meer informatie – is te vinden in de canon van Leidschendam-Voorburg. Na een historische ontdekkingstocht in twintig vensters, weet de lezer vrijwel alles over de geschiedenis van de gemeente. van de allereerste bewoners in de Prehistorie tot de komst van de Romeinen. En van de eeuwenlange conflicten over de Leidsche dam tot de succesvolle fusie in 2002. De canon van Leidschendam-Voorburg biedt elke inwoner een boeiend en soms verrassend inkijkje in het lokale verleden.
Auteurs: Lizette de Koning en Kees van der Leer.
Uitgave: Stadsmuseum Leidschendam-Voorburg, 2009.
ISBN: 9789080534834. Prijs: € 15,00.
* Christiaan Huygens in Voorburg
Christiaan Huygens (1629-1695) deed tijdens zijn leven vele verrassende
ontdekkingen, waarvan het slingeruurwerk en de ring rons Saturnus de bekendste zijn. In het deel over ‘Christiaan Huygens op Hofwijck’ gaat de auteur ook in op zijn andere ontdekkingen en belicht met name de laatste levensjaren die Christiaan doorbracht op het Voorburgse buiten Hofwijck. Hier deed hij vooral microscopisch onderzoek, bestudeerde het heelal en schreef zijn beroemdste boek ‘Cosmotheoros’ met gissingen over buitenaards leven.
Auteurs: o.a. prof. C.D. Andriesse, Kees van der Leer.
Uitgave: Historische Vereniging Voorburg, Historisch Voorburg, jaargang 13, nummer 2, 2007.
ISSN: 1381-4672.
* Voorburg van boven bekeken 1924-2001
Oude kronieken verhalen hoe in vroege tijden bij Voorburg het reusachtige kasteel van de even reusachtige koning Aurelius alias Ezelsoor stond. Zekerder dan deze sage is het feit dat Voorburg zijn ontstaan vooral heeft te danken aan de ‘gracht’ die de Romeinse veldheer Corbulo, kort na de geboorte van Christus, liet graven als een soort werkverschaffingsproject voor soldaten in vredestijd. Deze gracht, de voorloper van de huidige Vliet, liep aan de voet van de lange zandrug waarop Voorburg tegenwoordig ligt. Aan deze gracht kwam een nederzetting tot bloei, het Forum Hadriani, genoemd naar de Romeinse keizer die in 121 na Christus deze plek bezocht en het marktrechten verleende. Nadat de plunderende Noormannen waren verdwenen, stelde de Utrechtse bisschop eind 9de eeuw een lijst op van zijn resterende bezittingen. Hierop werden twee hoeven genoteerd te Foreburg, zoals Voorburg inmiddels werd genoemd. In de 13de eeuw werd op het hoogste punt van de zandrug in de Voorburgse dorpskern de Martinikerk gebouwd, gewijd aan de heilige die zijn mantel deelde met een arme landloper. Aan de westkant van het dorp lagen de mysterieuze ruïnes uit een ver verleden, reeds in de middeleeuwen en lang daarna een spraakmakende toeristische trekpleister. Aan de noordkant lagen uitgestrekte veengebieden, die al snel in weiland werden omgezet. Bij de naar het veen genoemde Broeksloot ontstonden diverse boerderijen, die later veel schilders zouden inspireren. In de 17de eeuw bouwden rijke ambtenaren en kooplieden hun buitenplaatsen aan de landelijke Vliet. De 19de eeuw bracht de trein, die zijn nietsontziende spoor door Voorburg trok, dwars door buitenplaatsen en boerenhofsteden. De 20ste eeuw bezorgde Voorburg de blauwe tram, maar ook een autoweg die een complete straat huizen te Voorburg wegvaagde. Dezelfde eeuw kende vanaf de jaren ’20 een ongekende bevolkingsgroei. Omvangrijke woningbouw veranderde het karakter van het oude ‘dorp aan de Vliet’ ingrijpend en voorgoed. De luchtopnamen laten driekwart eeuw Voorburg zien, met interessante plekjes van 1924 tot 2001. Het toont ook hoe een klein dorp in een polderlandschap binnen enkele decennia uitgroeide tot een volgebouwd, maar aangenaam dorp, met veel groen en mooie historische monumenten.
Auteur: Kees van der Leer.
Uitgave: V+W Collective, 2004.
ISBN: 9059780159. Dit boek is uitverkocht.
* Hofwijck. Het gedicht en de buitenplaats van Constantijn Huygens
De veelzijdige Constantijn Huygens (1596-1687) was dichter, componist, architect, kunstkenner en, als secretaris van stadhouder Frederik Hendrik, een van de invloedrijkste personen in het 17de-eeuwse Den Haag. In 1639 kocht de drukbezette Huygens voor zijn rust een stukje land onder Voorburg, waar hij in 1640 een buitenhuis liet bouwen. Dit buitenhuis, Hofwijck genaamd, situeerde hij in een op zijn aanwijzingen ontworpen, bijna volmaakte, klassieke tuin. Zo’n tien jaar later, in 1651, voltooide hij een gedicht over zijn geliefde buitenplaats: Vitaulium of Hofwijck. Wie Huygens wil leren kennen moet dit gedicht lezen. Het wordt in dit boek voor het eerst uitgegeven in een verantwoorde vertaling vanuit het 17de-eeuwse naar het moderne Nederlands door Huygenskenner Ton van Strien, die het gedicht ook inleidt en van toelichting voorziet. De uitgave van het gedicht gaat vergezeld vna een inleiding over de buitenplaats Hofwijck. Kees van der Leer geeft, op grond van nieuw archiefonderzoek, een fascinerend inzicht in de geschiedenis van Huygens’ buiten, van de eerste grondaankoop tot en met de redding van gebouw en tuin door de Vereniging Hofwijck in 1914. Van der Leer schenkt in zijn bijdrage uitgebreid aandachtaan Christiaan Huygens, de beroemde wis- en natuurkundige die lange tijd permanent op Hofwijck heeft gewoond. Tal van gegevens over de bewoning van het huis in de 18de en 19de eeuw worden hier voor het eerst systematisch in de juiste context gepresenteerd.
Auteurs: Kees van der Leer en Ton van Strien.
Uitgave: Walburg Pers, 2002.
ISBN: 9057301881.
* Historische wandelingen in Voorburg en omgeving. Vorstelijke dieren en andere prentkunst
In 1637 publiceerde Jacob van Heemskerck zijn ‘Batavische Arcadia’. De formule die hij in dat boek toepaste, heeft sedertdien veel schrijvers tot voorbeeld gediend. Hij liet een klein gezelschap met een reiswagen een aantal dagtochten maken. Alle ideeën die de schrijver kwijt wilde, kon hij verwerken in de gesprekken die hij de leden van het gezelschap liet hebben. Daarnaast bood het hem de gelegenheid om min of meer diepgaande beschrijvingen te geven van de plaatsen die tijdens de reisjes werden gepasseerd. Het voordeel van deze opzet was dat hij niet verplicht was een wetenschappelijk complete beschrijving van ieder onderwerp te geven. Hij kon zich op z’n gemak beperken tot de geschiedenissen die hij interessant vond. De leesbaarheid van z’n boek was daar zeer bij gebaat en de publicatie werd een groot succes. Het boek werd tot ver in de 18de eeuw herdrukt. Het doet een mens goed opnieuw een boek in handen te krijgen dat gebaseerd is op de beproefde aanpak van Jacob van Heemskerck.
Het onderwerp ‘plaatselijke geschiedenis’ leent zich daar dan ook bij uitstek voor. Veel geschiedenissen die geen enkele onderlinge samenhang vertonen maar die toch onder de noemer ‘Geschiedenis van Voorburg’ moeten worden gerangschikt, kunnen nu op een uitstekend verteerbare manier bijeengevoegd worden.Drs. Kees van der Leer voert de lezer langs tal van interessante plaatsen en schotelt hem een aantal wetenswaardigheden voor die zelden zo smakelijk zijn opgediend.De sfeer van de tekst wordt volledig ‘gedragen’ door de illustraties. De oude prenten zijn met zorg gekozen uit de nagenoeg complete collectie Voorburgse gezichten van drs. G.M. Duijvestein. De eenheid van beeld en tekst heeft een bijzonder boek opgeleverd, bestemd voor liefhebbers en gemaakt door liefhebbers. Th. Laurentius.
Auteur: Kees van der Leer.
Uitgave: Waanders, 2000.
ISBN: 9040095930.
Prijs: € 17,95. Dit boek is uitverkocht.
* Kadastrale Atlas Zuid-Holland. Voorburg 1832
Het Kadaster werd in 1832 ingevoerd met het doel een uniforme heffing van de grondbelasting mogelijk te maken en de rechtszekerheid inzake onroerend goed te bevorderen.
In verband hiermee werd per gemeente een volledige administratie van het onroerend goed aangelegd. De Kadastrale Atlas van Voorburg is een bewerking van de in 1832 aangelegde registers, waaraan reproducties van de kadastrale kaarten zijn toegevoegd.Deze publicatie is een boeiende bron van informatie. U treft gegevens aan over de eigenaren van percelen, hun beroep en woonplaats. Daarnaast worden vermeld de grootte van het perceel, soort bebouwing of grondgebruik, en het belastbaar inkomen.In inleidende hoofdstukken wordt nader ingegaan op het ontstaan van het Kadaster, de ontwikkeling van Voorburg tot 1832 en de kadastrale bronnen. De atlas is van belang omdat zij de situatie weergeeft vóór de ingrijpende ruimtelijke veranderingen die na circa 1850 tot stand kwamen als gevolg van de sterke bevolkingsgroei, industrialisatie, ruilverkaveling en dergelijke. De bron is voorts uniek, omdat hier voor het eerst een gedetailleerd kaartbeeld wordt gecombineerd met een uitgebreide persoonsregistratie.
Auteurs: Rolf van der Krogt, Kees van der Leer en Hans van der Zon.
Uitgave: Stichting Kadastrale Atlas Zuid-Holland i.s.m. de Historische Vereniging Voorburg, 2000.
ISBN: 9080459828. Dit boek is uitverkocht.
* Marianne, een Oranjeprinses, trouw tot in de dood
In 1848 vestigde prinses Marianne, de zuster van koning Willem II zich metterwoon in Voorburg. De 150e verjaring van dit feit in 1998 inspireerde tot nieuw onderzoek en tot deze bijzondere, rijk-geïllustreerde uitgave. De auteur is er in geslaagd een boeiend levensverhaal van Marianne te combineren met nieuwe gegevens over de buitenplaatsen die de prinses in Voorburg bezat en bewoonde. In de hoofdstukken ‘Trilogie van een familiedrama’ wordt het geplaagde leven van prinses Marianne verteld, waarbij onder andere werd geput uit contemporaine krantenberichten, brieven en dagboeknotities. Daaruit blijkt dat vroeger gangbare visies op Marianne, de Oranjeprinses ‘die het hield met haar koetsier’ moeten worden herzien. De auteur komt tot de conclusie dat persoonlijke moed en trouw van Marianne eigenschappen waren die ons verplichten de prinses en haar moeilijke leven met andere ogen te bekijken. Een vrouw die in een leven vol tegenslag en tegenkanting haar grote liefde in letterlijke zin is trouw gebleven ‘tot in de dood’, verdient zeker meer respect dan haar wel eens ten deel is gevallen. In de eerste twee drukken wordt eveneens een beknopt historisch overzicht gegeven van de buitenplaatsen die Marianne in Voorburg kocht.
Auteur: Kees van der Leer
Uitgave: Historische Vereniging Voorburg, 1ste druk: oktober 1998. 2de druk: december 1998. 3de, gewijzigde druk: november 1999. Alle drukken zijn uitverkocht.
In mei 2010 werd, ter gelegenheid van de 200ste geboortedag van prinses Marianne, een geheel nieuwe uitgave gepubliceerd, met veel nieuwe informatie uit niet eerder gepubliceerde brieven en andere bronnen. Zie hiervoor de afzonderlijke rubriek Prinses Marianne.
