* Zwijndrecht van boven bekeken 1923-1991
Het oudste monument van Zwijndrecht is de dijk, die zich nu al zo’n 670 jaar in vrijwel dezelfde bochten langs de rivier kronkelt. Reeds in de negende eeuw verbleven hier langs de oeverwallen van Waal en Devel jagers en vissers, later gevolgd door boeren. Ondanks de hier en daar aanwezige dijken, kwam dit Swindregtwere begin veertiende eeuw vrijwel volledig onder water te staan. De machteloze eigenaar, het klooster Hohorst te Amersfoort, verkocht de erfpacht aan de Hollandse graaf Willem III. Deze maakte een plan voor herbedijking, waarbij hij allereerst, in 1332, de Waal en de Devel liet afdammen tot rustige binnenwatertjes. Enkele jaren later kwam ook de nieuwe dijk gereed. Een ieder die had deelgenomen in deze bedijking, werd ambachtsheer in een deel van de Zwijndrechtse Waard. Bij de verdeling werd de Langeweg aangelegd. Een stuk aan de westzijde van deze weg, met het Marktveld, het latere Veerplein, werd toebedeeld aan Berewoud Schobbeland van Zwijndrecht, een van de bedijkers. Dit ambacht, ook wel ’t Feer of Schobbelandsambacht genoemd, werd de oude kern van het latere Zwijndrecht, dat al snel uitgroeide tot een vriendelijk dijkdorp. Door samenvoegingen breidde Zwijndrecht zijn gebied gestaag uit: in 1833 moest H.I.Ambacht grond bij de dijk, tegen de oostkant van de Langeweg, afstaan. In 1855 volgde Meerdervoort en in 1857 Groote Lindt, inclusief Oudelandsambacht en Kijfhoek. In 2002 tenslotte kwam er een fusie met Heerjansdam. Eeuwenlang werd Zwijndrecht geroemd om zijn tuinderijen en landelijke schoonheid met fraaie wandelwegen over de dijk vol notenbomen, door de moestuinen, bloeiende boomgaarden en langs boerderijen en fraaie buitenplaatsen. Ook de oude zoutketen waren beroemd en trokken veel bekijks. Verder passeerden duizenden reizigers door Holland het oude Zwijndrecht. Het veer vormde eeuwenlang de enige noord-zuidpassage over de rivier bij Dordt. De negentiende eeuw bracht een ommekeer met de komst van de fabrieken en hun vele arbeiders van elders. De noodzakelijke woningbouw verdreef vanaf de jaren ’30 de tuinderijen. Een verkeersbrug in 1933 maakte het veer steeds meer overbodig. In de jaren ’60 werd ook het oude dijkdorp weggevaagd door een noodzakelijk geachte dijkverzwaring. De in het boek getoonde luchtopnamen laten driekwart eeuw Zwijndrecht zien. Het toont hoe een landelijk dijkdorp met zijn tuinderijen uitgroeide tot een forensenstad aan de rivier, met slechts hier en daar nog enkele herinneringen aan een mooi verleden.
Auteurs: Kees van der Leer en Alexandre van den Berg.
Uitgave: V+W Collective, 2009. ISBN: 9059780248.
Dit boek is inmiddels uitverkocht
* Develstein. De geschiedenis van een kasteel
Het boek beschrijft de bewogen geschiedenis van het kasteel en de bijbehorende boerderij. Oorspronkelijk werd het in 1332 gebouwd als een weerbaar kasteel met dikke muren. In 1572 werd het door wraakzuchtige Spanjaarden verwoest. Nadat het begin 17de eeuw door een rijke Dordtse regentenfamilie was herbouwd tot een luisterrijke buitenplaats, werd het een van de meest afgebeelde gebouwen in de Zwijndrechtse Waard. Veel van de adellijke bewoners hielden de kunsten en wetenschappen hoog in het vaandel en boden regelmatig gastvrijheid aan geleerden, dichters en schilders. Eind 18de eeuw raakte Develstein in een vervallen staat. In 1824 werden de muurresten volledig afgebroken. Alleen de boerderij naast het eilandje bleef staan, totdat deze omstreeks 1969 eveneens werd gesloopt. Momenteel is het kasteeleilandje in gebruik als pauzeplek voor leerlingen van het ernaast gelegen DevelsteinCollege. Het boek besteed veel aandacht aan een recent gevonden manuscript uit 1741, met unieke geveltekeningen en plattegronden van Develstein omstreeks 1740. Ook komen de resultaten van de opgravingen in 2005 op het voormalige kasteeleilandje ter sprake en worden diverse vondsten afgebeeld. In het boek staan de vele afbeeldingen van Develstein centraal, inclusief diverse schilderijen en prenten in particuliere collecties, die nooit eerder werden gepubliceerd. Verder wordt ruime aandacht geschonken aan de recente ontdekkingen in archieven en familieverzamelingen, die oude verhalen bevestigen, maar die eveneens nieuwe verhalen vertellen over het kasteel, de boerderij en de bewoners. Ook de plannen om de contouren van het befaamde kasteel te herbouwen, komen aan de orde. Het boek is o.a. verkrijgbaar bij Plantageboekhandel Scheurwater, winkelcentrum Walburg te Zwijndrecht.
Auteur: Kees van der Leer.
Uitgave: Develsteincollege Zwijndrecht, 2006. ISBN: 9071287165.
Dit boek is inmiddels uitverkocht.
* Het eilandje Meerdervoort. Van ridderslot tot tuindorp
Ter gelegenheid van het 10-jarig bestaan heeft Gecombineerd Woningbeheer in 1999 besloten het bruggetje van Meerdervoort te restaureren, als cadeau aan de bevolking van Zwijndrecht in het algemeen en aan de bewoners van de wijk Meerdervoort in het bijzonder. De historie van Gecombineerd Woningbeheer in Zwijndrecht begint echter al veel eerder omdat -de naam zegt het al- Gecombineerd Woningbeheer voortkomt uit de combinatie van twee woningbouwverenigingen: de ‘Woningbouwvereniging der Christelijke Nationale Werkmansbond’ en de ‘Bouwvereniging Zwijndrecht’. Beide werden opgericht in 1912 en met name de Bouwvereniging Zwijndrecht heeft een boeiende geschiedenis in de wijk Meerdervoort die er voor zorgt dat het huidige Gecombineerd Woningbeheer zich nog steeds sterk verwant voelt met dit mooie tuindorp in Zwijndrecht. Met de restauratie van het bruggetje wil Gecombineerd Woningbeheer bijdragen aan het behoud van een uniek stukje Zwijndrecht. Tijdens de planvorming voor de restauratie ontdekten wij dat de historische waarde van ‘het eilandje van Meerdervoort’ voor Zwijndrecht lang niet bij iedereen bekend is. Daarom hebben we contact opgenomen met de Historische Vereniging Zwijndrecht en hen gevraagd om de geschiedenis van het eilandje van Meerdervoort te onderzoeken en op papier te zetten, zodat wij er een boekje van konden laten maken. Dit boekje dus: ‘Het eilandje Meerdervoort’. Het is geschreven door Kees van der Leer en uitgegeven door Gecombineerd Woningbeheer, om ook u te laten proeven en genieten van dit mooie stukje historie in Zwijndrecht. Ben Meijering, directeur/bestuurder, Gecombineerd Woningbeheer.
Auteur: Kees van der Leer.
Uitgave: Gecombineerd Woningbeheer, 1999. ISBN: 9090132155. Dit boek is niet in de handel.
* Trotse Toren Trilogie. Een drieluik ter gelegenheid van het eerste eeuwfeest van de Zwijndrechtse watertoren
Dit boek is een drieluik over de Zwijndrechtse watertoren. De rode draad wordt gevormd door de grond rondom de toren, de grondbewerkers, de bouwers en de personen die hun
werkzaamheden hier hadden. Bij dit stukje grond stichtten kooplieden uit Dordrecht vierhonderd jaar geleden hun zoutketen. Het eerste eeuwfeest van de watertoren in 1997 en het drinkwaterbedrijf betekent dus tevens vier eeuwen van industriële activiteiten te Zwijndrecht. De drie auteurs, Kees van der Leer, Kees Popijus en Bertus Wouda, zijn erin geslaagd om vanuit hun eigen invalshoek een goed beeld te schetsen van de bewogen geschiedenis van het gebied waarin de toren staat, de bouw van de toren en de verdere ontwikkeling van het drinkwaterbedrijf.
Auteurs: Kees van der Leer, Kees Popijus en Bertus Wouda.
Uitgave: Develpublicaties, 1997. ISBN: 90740000045
*De Pietermankerk in Heer Oudelands Ambacht
De Nederlandse Hervormde kerk van het voormalige kerkdorp Heer Oudelands Ambacht, doorgaans bekend als Pietermankerk, behoort onmiskenbaar tot de oudste kerken van de Zwijndrechtse Waard. De geschiedenis van de kerk is dan ook nauw verweven met die van de omgeving en met de bewoners van de waard in vroeger tijden. In dit boekje worden een aantal historische feiten van de waard als stukjes van een legpuzzel in elkaar geschoven en zo wordt een beeld geschetst van de omstandigheden waaronder de kerk moet zijn ontstaan, de geschiedenis van de kerk en de plaats die de kerk door de eeuwen heen in Heer Oudelands Ambacht heeft ingenomen. Daarnaast is een gedetailleerde beschrijving van het kerkgebouw en het interieur opgenomen. Het boekje wil tevens een handleiding zijn voor hen die de kerk na de restauratie bezoeken en zo de aandacht vestigen op tal van interessante details, die men bij een eerste beschouwing wellicht niet opmerkt.
Dit boekje werd uitgegeven door de Oecumenische Gemeenschap Heer Oudelands Ambacht, met medewerking van de Historische Vereniging Zwijndrecht. Aanleiding voor de uitgave is de restauratie van het kerkgebouw, die medio 1986 werd voltooid.
Auteurs: Kees van der Leer, Ad de Ridder en Gerrit Vermeer.
Uitgave: Oecumenische Gemeenschap Heer Oudelands Ambacht i.s.m. de Historische Vereniging Zwijndrecht, 1986.
ISBN: 9090012540. Dit boek is uitverkocht.
